Wat is Opium en Wat Zijn Opiaten? Van Drugs tot Medicijnen

Er is bijna niets op onze wereld te vinden met een rijkere geschiedenis dan Opium. Het middel, dat gewonnen wordt uit de Papaver somniferum, werd duizenden jaren voor onze jaartelling al gebruikt. Het goedje uit de slaapbol heeft de wereld op zijn grondvesten doen schudden. Van opium drugs als heroïne, tot opiaten als morfine. Lees hier het verhaal achter opium en al zijn verschijningsvormen.

wat is opium

Disclaimer: we hebben het in deze blog over opium en opiaten. Deze middelen zijn verslavend en vaak hartstikke slecht voor je gezondheid. Dit artikel is niet bedoeld om het gebruik van deze middelen te stimuleren. We willen je alleen informeren over de verschijningsvormen, effecten, productiemethodes en geschiedenis van deze middelen.

Wat is Opium?

Opium wordt gewonnen uit de onrijpe zaaddoos van de Papaver somniferum. Die zaaddoos wordt ook wel de slaapbol genoemd. Door een snee te maken in de zaaddoos, stroomt er melksap uit. Wanneer het melksap wordt ingedroogd ontstaat er een harde, bruine substantie: opium.

Opium wordt gebruikt als drug, maar dat is lang niet het enige. In opium zitten allerlei alkaloïden. Dat zijn stikstof bevattende stoffen die een bepaalde werking hebben op het menselijk lichaam. De meest bekende alkaloïden in opium zijn morfine, codeïne, thebaïne en noscapine. Van deze alkaloïden worden bijvoorbeeld weer medicijnen als oxycodon of drugs als heroïne gemaakt. Alle stoffen die uit opium worden geëxtraheerd worden ook wel opiaten genoemd, maar daarover later meer.

papaver drugs slaapbol

De opgesneden zaaddoos van de Papaver somniferum of slaapbol met uitlekkend melksap.

Effecten van Opium Drugs

Je kunt opium drugs op verschillende manieren gebruiken. Het kan gerookt, geïnjecteerd, geslikt of gedronken worden. Opium is hartstikke verslavend. Hele volkeren zijn door de geschiedenis heen verslaafd geraakt aan de drug. Dat is niet voor niets. De opium drug werkt pijnstillend, kalmerend, verdovend en het wekt een geluksgevoel op. Je waant je in een dromerige werkelijkheid en voelt je zalig. Verdriet, honger en angst worden onderdrukt. Daarom werd het bijvoorbeeld veel gebruikt door soldaten en krijgers tijdens oorlogen en veldslagen. In opium drug tripreports vallen de meest bizarre dingen te lezen. Van mensen die door muren heen kunnen kijken tot de hoofdrol spelen in hun eigen, denkbeeldige film.

De Slaapbol en Andere Soorten Papaver

De Papaver somniferum wordt dus ook wel de slaapbol genoemd. Uit die slaapbol wordt niet alleen opium gewonnen, maar ook maanzaad. Naast de slaapbol, produceert de Papaver somniferum ook een prachtige grijs-roze bloem. Je kunt de plant trouwens zelf eenvoudig kweken met Opium Poppy zaden. Ze gedijen het beste in niet al te koude klimaten.

Verwar de slaapbol niet met andere soorten papaver. De ‘opium papaver’ is een eenjarige plant uit de papaverfamilie, die zo’n 60 ondersoorten kent. Papavers worden ook wel klaprozen genoemd. Enkele voorbeelden zijn de Papaver hybridum en de Papaver orientale. Deze soorten produceren ook een zaaddoos, maar daar kan dus geen opium uit gewonnen worden. Deze papavers of klaprozen produceren wel allemaal prachtige bloemen.

papaver plant

Wat zijn Opiaten?

Stoffen uit opium worden over de hele wereld gebruikt als medicijnen of drugs. Deze middelen worden ook wel opiaten genoemd. Een opiaat is een stof dat je uit opium kunt extraheren, of stoffen die je daaruit kunt bereiden. Alle opiaten werken als krachtige pijnstiller omdat ze zich binden aan opioïde receptoren in je hersenen. Opiaten zijn iets anders dan opioïden. Daarmee worden alle stoffen aangeduid die reageren op opioïde receptoren in je hersenen. Dus ook lichaamseigen- of volledig synthetische stoffen. Opioïden hoeven dus niet perse gewonnen te worden uit de Papaver somniferum. Opiaten wel.

Morfine

Opium bestaat voor 10 tot 15% uit morfine. In 1803 ontdekte de Duitse apotheker Friedrich Sertürner morfine. Een jaar later wist hij deze alkaloïde door middel van een chemisch proces te isoleren uit opium. Morfine is vele malen sterker en verslavender dan opium zelf. De stof is vernoemd naar Morpheus, de Griekse god van de dromen. In de negentiende eeuw werd het gebruikt als drug. Het heeft net als opium een vergelijkbaar, dromerig effect. Tegenwoordig wordt het gebruikt als medicijn tegen ernstige (chronische) pijnen en slapeloosheid. Je krijgt het vaak toegediend na een operatie in het ziekenhuis, en soms ook bij een ruggenprik bij een door pijn verlammende geboorte. Morfine staat zelfs op lijst van essentiële geneesmiddelen van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO.

Wat is Heroïne en Hoe wordt het Gemaakt?

Morfine wordt dus geëxtraheerd uit opium. En je raadt het al: heroïne wordt gemaakt van morfine. Heroïne is in principe een chemische stof, maar de grondstof is dus natuurlijk. Het is een zeer krachtige drug die je kunt roken, snuiven of injecteren. Het heeft vergelijkbare effecten als opium, maar dan vele malen sterker. Het zorgt voor een intens genot. Je bent na gebruik helemaal van de wereld. Je kunt na één enkele keer gebruiken al verslaafd raken, dus doe het alsjeblieft niet.

Heroïne wordt gemaakt door morfine langdurig te verhitten met azijnzuuranhydride. Er blijft een vloeibaar goedje over, dat gemengd wordt met natriumcarbonaat, waardoor het een vaste vorm krijgt. Vervolgens filter je de heroïne weer uit het natriumcarbonaat met alcohol, ether of zoutzuur. In de puurste vorm kan het 80% tot wel 90% heroïne bevatten [2].

heroïne drugs uit opium

Heroïne wordt verhit, zodat het vloeibaar wordt en geïnjecteerd kan worden.

Methadon, Oxycodon, Codeïne en Andere Opioïden

Naast morfine en heroïne zijn er nog tientallen andere opiaten en opioïden. Bekende zijn codeïne, fentanyl, methadon en oxycodon. Codeïne is een opiaat dat gemaakt kan worden van morfine. Het is minder krachtig dan andere opioïden en heeft ook minder bijwerkingen. Het wordt bij relatief lichte pijnklachten voorgeschreven, maar ook bij onderdrukking van kriebelhoest, omdat het prikkels vermindert. Methadon is al een stuk sterker en lijkt veel op morfine. Het wordt veel gebruikt als afkickmiddel bij een heroïneverslaving, maar kan ook dienen als hevige pijnstiller. Oxycodon is de laatste jaren veel in het nieuws geweest. De opioïde wordt veel voorgeschreven bij pijn na operaties of behandelingen en is erg verslavend. Net als bijvoorbeeld fentanyl wordt het ook gebruikt bij palliatieve zorg van bijvoorbeeld kankerpatiënten.

Andere voorbeelden van opioïden zijn hydrocodon, tramadol, buprenorfine, dihydroetorphine, hydromorfon en ohmefentanyl. De laatstgenoemde is één van de sterkste pijnstillers op aarde. Het is ongeveer 18.000 keer zo sterk als morfine en wordt gebruikt om olifanten plat te krijgen. Een andere opvallende is naloxon. Dat is een speciale opioïde die als tegengif wordt ingezet bij een overdosis aan andere opioïden.

Hoe Werken Opiaten of Opioïden?

Wanneer je pijn hebt sturen cellen genaamd neuronen signalen naar je hersenen. Je hersenen interpreteren deze signalen als pijn. Veel neuronen in je lichaam zijn bedekt met eiwitten die opioïde receptoren worden genoemd. Deze receptoren werken als een soort rem op het vermogen van neuronen om signalen naar je hersenen te sturen wanneer je pijn hebt. Ons lichaam maakt ook endorfine aan: een lichaamseigen opioïde, die als een soort sleutel in het slot van de opioïde receptoren past. De receptoren worden dan geactiveerd, waardoor pijnsignalen vertraagd worden en je niet in paniek raakt.

Wanneer de pijn aanhoudt kun je last krijgen van angst en depressie. In dat geval kunnen opioïden of opiaten als morfine, codeïne en oxycodon helpen. Ze werken als pijnstiller omdat ze een chemische gelijkenis hebben met onze eigen endorfines. Net als deze lichaamseigen stof passen ze in het slot en kunnen ze binden aan dezelfde opioïde receptoren om pijnsignalen te stoppen. Maar er is ook een keerzijde.

wat zijn opiaten

Allerlei opiaten, geëxtraheerd uit opium.

Ons brein maakt de neurotransmitter dopamine aan door middel van dopamine neuronen. Het komt vrij als er iets leuks gebeurt en het geeft je een goed gevoel. Ons lichaam houdt de dopamine aanmaak in bedwang met remmende neuronen, tot er iets leuks gebeurt. Net als op pijn neuronen, zitten er op deze neuronen ook opioïde receptoren. Als je opioïden neemt, binden ze zich ook aan deze receptoren, waardoor je lichaam de aanmaak van dopamine niet meer remt. Er komt veel dopamine vrij waardoor je je tijdelijk niet depressief of angstig voelt. Je voelt je juist lekker en euforisch.

Als je opioïden blijft gebruiken, reageren je hersenen door de balans terug te vinden. Remmende neuronen gaan extra hard werken, zelfs wanneer opioïde receptoren geactiveerd worden door de opiaten. Hierdoor heeft je lichaam steeds meer moeite met het aanmaken van dopamine. Door de dosis opioïden te verhogen kan dit tijdelijk worden tegengegaan, maar eigenlijk wordt het probleem alleen maar groter en groter.

Als je stopt met het gebruik van pijnstillers voel je niet alleen pijn, angst en depressie. Je voelt je geteisterd door een onontkoombare lichamelijke ziekte die veel erger is dan een griepje. Je lichaam is aan het ontwennen: je bent verslaafd aan opiaten. Sommige mensen kunnen hier beter mee omgaan dan anderen en stoppen met de pijnstillers. Voor mensen die gevoeliger zijn voor verslavingen is dat niet zo simpel. De ontwenningsverschijnselen worden ondragelijk, waardoor je opiaten blijft gebruiken. Een vicieuze cirkel waar miljoenen mensen vandaag de dag nog steeds in vastzitten. In de onderstaande video wordt het allemaal nog eens uitgelegd.

Opium Crisis

Opiaten kunnen dus enorm gevaarlijk zijn als ze op een onverantwoorde manier gebruikt worden. Aan het begin van deze eeuw heeft dat nog geleid tot honderdduizenden doden in onder andere de Verenigde Staten [3]. Dit wordt de opium crisis genoemd. Hiermee wordt de sterfte van patiënten als gevolg van het overmatig gebruik van opioïden bedoeld. Dus niet alleen de sterfte als gevolg van heroïneverslavingen, maar juist sterfte als gevolg van overmatig gebruik van medicijnen als tramadol, oxycodon en fentanyl. Naast de dodelijke slachtoffers zijn er nog eens miljoenen mensen verslaafd aan dit soort middelen. In 2017 waren dat er alleen in de Verenigde Staten nog zo’n 2,5 miljoen [4].

Hoe zo’n grote crisis in deze tijd nog heeft kunnen gebeuren? Er was 30 jaar geleden nog veel minder bekend over de werking opioïden. Daarnaast waren veel drugs en medicijnen in grote getalen illegaal verkrijgbaar, waardoor ze niet gecontroleerd en verantwoord gebruikt werden. Er wordt ook met een beschuldigende vinger gewezen naar de farmaceutische industrie. Die zou in de jaren 90 middelen die vergelijkbaar zijn met opioïden onder een andere naam op de markt hebben gebracht. Artsen hebben deze vervolgens veel te makkelijk en te vaak voorgeschreven als pijnstillers. Met alle gevolgen van dien.

Geschiedenis van Opium

Opium kent een rijke geschiedenis. Sterker nog, je kunt bijna wel zeggen dat er geen plant is met een rijkere geschiedenis dan de Papaver somniferum. Net als bij de hennepplant gaat het gebruik ervan terug tot duizenden jaren voor onze jaartelling. Er is bewijs dat de opium papaver al werd gekweekt in het jaar 4000 V.C, in de bakermat van de beschaving: mesopotamië. De Soemeriërs refereren naar ‘gil’ of ‘de plant van de vreugde’. In het oude Egypte beveelt de Ebers papyrus, een oude medische tekst, aan om opium op de tepels van moeders te smeren die borstvoeding geven, om zo kleine kinderen te helpen slapen. In de Odyssee schrijft Homeros over degenen die rouwen om de familieleden die verloren zijn gegaan in de Troje. En hoe Helena, de dochters van Zeus, een medicijn in de wijn stopt om alle pijn en woede te sussen en vergetelheid te brengen bij elk verdriet. Opium dus.

Voor China is opium een donkere bladzijde uit de geschiedenis. Daar werd het middel honderden jaren lang gebruikt als medicijn. Eerst door het melksap uit de zaadbol van de papaver te drinken, maar in de vijftiende eeuw kwamen mensen erachter dat het gedroogde melksap ook gerookt kon worden. Het werd gebruikt als genotsmiddel, afrodisiacum en als drug om te ontspannen aan de realiteit. Grote delen van de bevolking raakte verslaafd aan opium. Onder andere de Nederlanders en de Britten maakte hier handig gebruik van en verdiende veel aan de export naar China.

In de achttiende eeuw realiseerde de overheid zich dat opium zo verslavend was, dat het voor problemen zorgde. In 1729 werd het gebruik en de handel in opium verboden door keizer Yongzheng. De Chinezen besloten grote ladingen opium te vernietigen, wat leidde tot twee bloedige oorlogen met de Britten. De eerste opiumoorlog vond plaats tussen 1839 en 1842 en de tweede tussen 1856 en 1860. Uiteindelijk zijn er pas aan het begin van de twintigste eeuw afspraken gemaakt waardoor de aanvoer van opium naar China werd ingeperkt.

In Europa was opium in de zestiende eeuw populair in een andere verschijningsvorm: laudanum. Dat is het tinctuur van opium. Toen morfine werd ontdekt, gebruikte mensen het als middel om van de laudanum verslaving af te komen. Dat werkte natuurlijk niet, omdat morfine vele malen sterker is dan opium. In de negentiende eeuw was opium vrij verkrijgbaar op verschillende plekken in Europa, waardoor honderdduizenden mensen verslaafd raakten. Heuse ‘opium dens’ kwamen over uit Azië. Dat waren plekken waar opium verkocht en gebruikt werd. Het werd meestal gerund door Chinese gangsters. De zaken lagen vol met gebruikers die opium rookte uit daarvoor bestemde pijpen.

Opiumconferentie

De hele wereld was het er inmiddels over eens dat opium en opiaten de mensheid geen goed deden. Daarom werd er in Den Haag in 1911 een opiumconferentie georganiseerd op initiatief van de Verenigde Staten. In 1912 werd er uiteindelijk een Opiumverdrag getekend die de productie onder andere de opiumproductie zou onderdrukken en de handel in ruwe opium aan banden legde. Ook werden landen verplicht regels en wetten op te stellen omtrent het gebruik van opiaten voor medicinale- en wetenschappelijke doeleinden.

Vond je dit interessant? Bekijk andere artikelen uit onze blog. Dutch-Headshop schrijft over alle soorten drugs die jij je kunt bedenken!